Gazeta Podatkowa nr 2 (1356) z dnia 5.01.2017

Świadczenia chorobowe dla pracowników z minimalnym wynagrodzeniem

Podstawa wymiaru należnych pracownikowi świadczeń chorobowych uzależniona jest od wysokości wypłaconego mu wynagrodzenia za okres poprzedzający powstanie niezdolności do pracy. Im niższe jest to wynagrodzenie, tym niższe będzie należne świadczenie. Ustawodawca zagwarantował jednak dla tej grupy ubezpieczonych najniższą podstawę wymiaru zasiłku, obliczaną w oparciu o minimalne wynagrodzenie za pracę. Z reguły ma ona zastosowanie do pracowników z pensją ustaloną na minimalnym poziomie.

Wysokość świadczenia

Pracownik w razie choroby, pobytu w szpitalu, konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem lub innym chorym członkiem rodziny albo macierzyństwa może skorzystać odpowiednio z:

• wynagrodzenia chorobowego, o którym mowa w art. 92 Kodeksu pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.),
   
• zasiłku chorobowego,
   
• świadczenia rehabilitacyjnego,
   
• zasiłku opiekuńczego,
   
• zasiłku macierzyńskiego,

zwanych dalej świadczeniami chorobowymi.

Ich wysokość obliczana jest jako odpowiedni procent podstawy wymiaru zasiłku. W zależności od rodzaju świadczenia wynosi ona od 70% do 100% podstawy jego wymiaru.

Podstawa zasiłku

Podstawę wymiaru świadczenia chorobowego przysługującego ubezpieczonemu będącemu pracownikiem z założenia stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeśli niezdolność do pracy powstała przed upływem 12 miesięcy, uwzględnia się wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru zasiłku chorobowego ustala się przez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego przez pracownika za uwzględniany okres, przez liczbę miesięcy, w których wynagrodzenie to zostało osiągnięte.

Przy czym brane tu jest pod uwagę wynagrodzenie uzyskane u płatnika składek w okresie nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, w trakcie którego powstała niezdolność do pracy. Przez wynagrodzenie rozumie się przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz ubezpieczenie chorobowe, finansowanych ze środków pracownika. Oprócz wynagrodzenia zasadniczego w podstawie wymiaru zasiłku uwzględniane więc są także inne "oskładkowane" składniki wynagrodzenia, z wyjątkiem składników:

• do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania danego świadczenia zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego świadczenia,
   
• przysługujących w myśl umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy, tylko do określonego terminu - dotyczy podstawy wymiaru świadczenia należnego za okres po tym terminie,
   
• których wypłaty zaprzestano na podstawie układu zbiorowego pracy lub przepisów o wynagradzaniu - dotyczy podstawy wymiaru świadczenia należnego za okres po zaprzestaniu wypłaty tych składników.

Podstawą wymiaru świadczenia za jeden dzień niezdolności do pracy jest 1/30 część wynagrodzenia stanowiącego podstawę jego wymiaru.

Kwestie te reguluje art. 36 i art. 38 ust. 1 z uwzględnieniem art. 3 pkt 3, art. 41 i 47 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową.

Dla nowego świadczenia

Wysokość należnych pracownikowi świadczeń chorobowych w głównej mierze uzależniona jest od wysokości wynagrodzenia uzyskanego przez niego za okres przed powstaniem niezdolności do pracy. Im jest ono niższe, tym niższa jest podstawa wymiaru, a więc i samego świadczenia.

Co więcej, w świetle art. 43 ustawy zasiłkowej podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo była ona krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe. Tym samym, jeśli pracownik będzie korzystał ze świadczeń chorobowych bez przerwy przez długi okres (np. z wynagrodzenia chorobowego i zasiłku chorobowego, a następnie zasiłku macierzyńskiego) lub często z przerwami krótszymi niż 3 pełne miesiące kalendarzowe, ustalona wcześniej podstawa wymiaru świadczenia może obowiązywać przez wiele miesięcy, a nawet lat.

Wyjątek może stanowić zmiana umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy, polegająca na zmianie wymiaru czasu pracy. W takim przypadku bowiem, za sprawą art. 40 ustawy zasiłkowej, przy założeniu, że zmiana ta nastąpiła w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy, lub w miesiącach ją poprzedzających, podstawę wymiaru świadczenia chorobowego stanowi wynagrodzenie ustalone dla nowego wymiaru czasu pracy.

Gwarantowane minimum

Należy jednak pamiętać, iż ustalając zasady obliczania podstawy wymiaru świadczenia dla pracowników, ustawodawca jednocześnie zagwarantował minimalną jej wartość. W świetle art. 45, z uwzględnieniem art. 47 ustawy zasiłkowej podstawa wymiaru świadczenia chorobowego z tytułu pracy w pełnym wymiarze czasu pracy nie może być niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% tego wynagrodzenia.

Przy czym przepis ten w takim brzmieniu obowiązuje począwszy od 1 stycznia 2017 r. Wcześniej, tj. do dnia 31 grudnia 2016 r. ta najniższa podstawa (podobnie jak minimalne wynagrodzenie za pracę) była zróżnicowana w zależności od długości stażu pracy danego pracownika. W okresie pierwszego roku pracy była ona bowiem niższa i wynosiła 80% minimalnego wynagrodzenia za pracę po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% tego wynagrodzenia.

Ponieważ zarówno przed, jak i po zmianie przepisu kwoty najniższej podstawy wymiaru świadczenia chorobowego zostały określone dla pracowników w pełnym wymiarze czasu pracy, w przypadku niepełnoetatowców podlegają one przeliczeniu odpowiednio do wymiaru świadczonej przez nich pracy.

Kalkulator najniższej podstawy wymiaru świadczeń chorobowych dostępny jest w serwisie www.kalkulatory.gofin.pl.

Jeśli faktyczna podstawa wymiaru świadczenia obliczona w oparciu o wypłacone pracownikowi wynagrodzenie jest niższa od najniższej podstawy, powinna być z urzędu (tj. bez wniosku pracownika) podniesiona do kwoty gwarantowanej. Przy czym, co należy podkreślić, przy ustalaniu tej najniższej podstawy powinien być brany pod uwagę okres, za który przysługuje świadczenie, a nie moment jego wypłaty.

Podwyżka od 1 stycznia

Najniższa podstawa wymiaru świadczeń chorobowych zmienia się co roku wraz ze wzrostem minimalnego wynagrodzenia za pracę. Podobnie jest w tym roku. Z dniem 1 stycznia 2017 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wzrosło z obowiązującej w 2016 r. kwoty 1.850 zł do 2.000 zł.

Jak wskazano wcześniej, zostało również zniesione zróżnicowanie minimalnego wynagrodzenia za pracę ze względu na staż pracy, co dodatkowo przełożyło się na gwarantowaną kwotę podstawy wymiaru świadczeń dla pracowników w pierwszym roku zatrudnienia (przykład). Od 1 stycznia 2017 r. wszystkich pracowników pełnoetatowych obowiązuje tylko jedna kwota najniższej podstawy wymiaru świadczenia chorobowego.

Wyjątki od zasady

Nie w każdym jednak przypadku, gdy faktyczna podstawa wymiaru świadczenia okaże się niższa od gwarantowanej jej wysokości, ulega ona stosownemu podwyższeniu.

Zasada ta nie ma bowiem zastosowania do ubezpieczonych będących pracownikami, do których wynagrodzenia nie mają zastosowania przepisy ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (art. 45 ust. 2 ustawy zasiłkowej), a więc m.in. do pracowników młodocianych zatrudnionych w ramach przyuczenia do wykonywania zawodu.

Ponadto, zgodnie ze stanowiskiem ZUS zawartym w komentarzu do ustawy zasiłkowej dostępnym na stronie internetowej www.zus.pl, podstawa wymiaru zasiłku chorobowego zsumowana wraz ze składnikami, do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania zasiłku nie może być niższa od odpowiedniej dla danego pracownika kwoty minimalnego wynagrodzenia, po pomniejszeniu o kwotę odpowiadającą 13,71%.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2016 r. poz. 372 ze zm.)